’De mens is niet gedoemd tot passiviteit, integendeel, hij kan het beste zijn impulsen volgen, onvermijdelijk fouten makend, maar tenminste levend.’
In 1985 begonnen acht acteurs, Mouna Goeman Borgesius, Sjef van Leunen, Evert van der Meulen, Marcel Musters, Joan Nederlof, Maureen Teeuwen, Chris Vinken en Erik de Vogel, het collectief Mug met de Gouden Tand, in samenwerking met Jan Ritsema. Wilhelm Meisters Leerjaren was hun eerste voorstelling.
Vormgever Hans Klasema, die via Marcel Musters bij het gezelschap kwam als scenograaf en erg betrokken was bij het maakproces, droeg het boek aan. Er werd veel gelezen in de zoektocht naar materiaal voor de voorstelling, toen Hans aan Marcel vroeg of Jan het goed zou vinden als hij ook iets inbracht. ’Ik had net Wilhelm Meisters Leerjaren gelezen en ik vond het zo opmerkelijk dat ik gevraagd was door Marcel en dat ik ineens zo’n heel groepje jonge acteurs zag, bruisend van de hormonen bij elkaar. En het was ook een groot stuk, een overkoepelend iets, alle lagen zaten erin, ik denk ’nou dit is het boek’.’ (Uit een gesprek met Hans Klasema, september 2021)
Wilhelm Meisters Leerjaren, de tweede grote roman van J.W. Goethe (1749-1832) omvat de emotionele, morele en intellectuele ontwikkeling van de wat naïeve hoofdpersoon, die in het boek gevolgd wordt van zijn twintigste tot zijn dertigste levensjaar. De jonge Wilhelm Meister wil acteur worden, zijn leven aan het theater wijden. Later streeft hij vooral een leven als rijke burgerman na, maar uiteindelijk neemt hij genoegen met een gelukkig huwelijk.
‘De hoofdpersoon in Goethe’s roman is een wat naïeve burgermanszoon met artistieke aspiraties, bij uitstek het type dat ontvankelijk is voor onnavolgbare avonturen. Deze illustreren Goethes opvattingen over het historisch proces waarvan de mens deel uit maakt. Gebeurtenissen in de geschiedenis kennen begin noch eind, doel noch continuïteit; maar de mens is niet gedoemd tot passiviteit, integendeel, hij kan het best zijn impulsen volgen, onvermijdelijk fouten makend, maar tenminste levend. Met precies dié intentie is de eerste voorstelling van mugmetdegoudentand gemaakt.’
(https://mugmetdegoudentand.nl/voors...)
’Het boek bevat veel emotionele confrontaties, een rijk boek dat niet alleen dramatisch is. Goethe heeft het heel ironisch geschreven.’
(Jan Ritsema in Magazijn Cultuurmaandblad)
Het doel van de voorstelling was niet de essentie van het boek zo goed mogelijk weer te geven, maar om deze aan te reiken ter overdenking. ’Het is een boek met heel veel confrontaties, net zoals het leven. Als je het gelezen hebt, word je aan het denken gezet.’ (Acteurs in Magazijn Cultuurmaandblad)
De vorm die hiervoor gekozen werd was fragmentarisch; stukken tekst, soms dialogen, werden met weinig fysieke handeling opgevoerd in een elke avond wisselende volgorde. De acteurs mochten pas beginnen met spreken als ze het gevoel hadden dat het het juiste moment ervoor was. Hierdoor ontstond een spanning op de vloer; iedereen heeft iets te vertellen, maar wanneer is het het goede moment? Jan vertelt over deze regiekeuze:
’Het gaat mij niet om het spelen van rollen, maar om de spanning van het moment tussen de spelers en het publiek, tussen de spelers onderling. Met zinnige teksten over liefde, leven en de dood, soms ironisch, ook met veel humor. Goethes zinnen komen uit alle hoeken en gaten van het boek.’ (Uitkrant, november 1985)
De acteurs droegen kostuums, ontworpen en gemaakt door Hans Klasema, die refereerden aan de tijd van Goethe. ’Ik ging pruiken maken op hoeden. Van die witte pruiken aannaaien en dan spuiten en dan poeder erop.’ Daarbij droegen de acteurs lange hoepelrokken; ’Pieter Kottman noemde het postmoderne kostuums. Dat was in die tijd, tachtiger jaren, nieuw, dat het eigenlijk flarden van kostuums waren. Het waren eigenlijk citaten van die tijd.’ (Uit een gesprek met Hans Klasema, september 2021)
Gedurende de hele voorstelling werd door de acteurs over het toneel gelopen op een manier die leek alsof ze rolden. In de registratie is dit ook te zien; de spelers glijden als het ware over de vloer, je ziet hun benen niet door de lange rokken en ze houden hun bovenlichaam stil zodat ze lijken te zweven. ’Joan Nederlof die ging op gegeven moment zo lopen alsof ze met een rok op wieltjes liep. Iets door je knieën en dan zwemmend lopen, kon ze heel goed. En toen moesten die arme acteurs dat allemaal leren. Moesten ze wel een uur zo door die knieën staan, en dat was ook met meditatie vooraf, allemaal mediteren. ’Wilhelm Meisteren’ noemden ze het nog heel lang, om zo met elkaar te bewegen als vissen in een kom.’
(Uit een gesprek met Hans Klasema, september 2021)
Promotiemateriaal
Affiche: PDF (1.1 Mio)
Infoposter: PDF (1.9 Mio)
